امنیت وبسایتها یکی از مهمترین موضوعاتی است که هر مدیر سایت، توسعهدهنده و متخصص امنیت باید به آن توجه ویژه داشته باشد. یکی از رایجترین و مخربترین حملاتی که سالهاست وب را تهدید میکند، حملات Cross-Site Scripting یا XSS است.
در این مقاله از سایت رضا فروزان قصد داریم این حمله را بهصورت کاملاً جامع بررسی کنیم، انواع آن را توضیح دهیم و روشهای جلوگیری از این تهدید مهم را معرفی کنیم.
XSS چیست؟
Cross-Site Scripting یا به اختصار XSS یک نوع حمله مبتنی بر مرورگر است که در آن مهاجم میتواند کدهای مخرب (معمولاً JavaScript) را داخل صفحات یک وبسایت تزریق کند. این کدها هنگام بازدید کاربران اجرا شده و به مهاجم اجازه میدهد:
-
دسترسی به اطلاعات کاربران
-
سرقت کوکیها یا Session
-
تغییر محتوای سایت
-
هدایت کاربران به صفحات مخرب
-
انجام عملیات به جای قربانی
این حمله معمولاً نتیجه عدم اعتبارسنجی ورودیها یا عدم پاکسازی خروجیها در سمت سرور است.
چرا حملات XSS خطرناک هستند؟
حمله XSS میتواند بدون اینکه کاربر متوجه شود، کنترل مرورگر او را در اختیار مهاجم قرار دهد. برخی از خطرات این حمله عبارتند از:
-
سرقت اطلاعات ورود
-
دسترسی به پنل کاربری افراد
-
اجرای خودکار درخواستها (CSRF + XSS)
-
نصب بدافزار از طریق صفحات جعلی
-
تخریب ظاهر سایت یا نمایش پیامهای تقلبی
به همین دلیل در لیست آسیبپذیریهای OWASP Top 10 همیشه نام XSS دیده میشود.
انواع حملات XSS
حملات XSS در سه دسته اصلی قرار میگیرند:
۱. Stored XSS (ذخیرهشده)
در این نوع حمله، کد مخرب در بخشهای دائمی سایت ذخیره میشود.
مثلاً:
-
کامنتها
-
پروفایل کاربر
-
پستها و محتوای تولید کاربران
هر کاربری که صفحه آلوده را مشاهده کند، کد مخرب اجرا میشود.
این نوع XSS خطرناکترین نوع است زیرا به صورت دائمی در سیستم باقی میماند.
۲. Reflected XSS (انعکاسی)
در حملات انعکاسی، کد مخرب از طریق URL وارد میشود و سایت همان متن را بدون فیلتر کردن در خروجی نمایش میدهد.
مثال:
اگر سایت ورودی q را بدون Sanitizing چاپ کند، کد مهاجم اجرا میشود.
این نوع معمولاً در فرمهای جستجو و صفحات خطا رخ میدهد.
۳. DOM-Based XSS
در این نوع حمله، آسیبپذیری در سمت مرورگر و جاوااسکریپت داخلی سایت رخ میدهد.
کد مخرب توسط DOM پردازش میشود، نه سرور.
مثال:
با تغییر URL، مهاجم میتواند دستور مخرب تزریق کند:
این نوع حمله بهویژه در سایتهایی که از جاوااسکریپت زیاد استفاده میکنند بسیار رایج است.
چگونه از حملات XSS جلوگیری کنیم؟
جلوگیری از XSS ترکیبی از چند اقدام همزمان است:
✔ ۱. اعتبارسنجی ورودیها (Input Validation)
هر ورودی باید دقیق بررسی شود:
-
محدود کردن کاراکترهای خطرناک
-
تعیین الگوی مشخص برای فیلدها
-
جلوگیری از ورود HTML خام
✔ ۲. پاکسازی خروجیها (Output Escaping)
هنگام چاپ دادههای کاربران در HTML، باید آنها را escape کرد.
مثال در PHP:
✔ ۳. فعالسازی Content Security Policy (CSP)
CSP تعیین میکند چه اسکریپتهایی اجازه اجرا دارند:
✔ ۴. استفاده از Frameworkهای امن
فریمورکهایی مانند React، Vue و Angular به شکل پیشفرض خروجیها را Escape میکنند و احتمال XSS را کاهش میدهند.
✔ ۵. جلوگیری از اجرای HTML در ورودی کاربران
در CMSها مثل وردپرس باید از توابع sanitize استفاده کرد تا متن خام HTML وارد نشود.
نشانههای یک سایت آسیبپذیر به XSS
-
نمایش متن ورودی کاربر بدون فیلتر
-
وجود فرمهای جستجو، نظر، پیام یا پروفایل
-
امکان قرار دادن HTML در فیلدهای آزاد
-
رفتار غیرعادی یا خطاهای جاوااسکریپت هنگام ورود متن عجیب
ابزارهای تست و شناسایی XSS
ابزارهای کاربردی برای شناسایی XSS:
-
OWASP ZAP
-
Burp Suite
-
XSStrike
-
DalFox
-
Nmap NSE Scripts
این ابزارها برای متخصصان امنیت، تست نفوذ و برنامهنویسان بسیار مفید هستند.
حملات XSS یکی از مهمترین تهدیداتی هستند که هر وبسایتی ممکن است با آن روبهرو شود. این حمله به دلیل اینکه مستقیم در مرورگر کاربر اجرا میشود، میتواند خسارات گستردهای به سایت، کاربران و اعتبار برند وارد کند.
با رعایت اصول امنیتی مانند اعتبارسنجی ورودیها، پاکسازی خروجی، استفاده از CSP و بهکارگیری فریمورکهای امن میتوان تا حد زیادی از این حملات جلوگیری کرد.
در سایت رضا فروزان همیشه تلاش میکنیم بهترین و کاملترین آموزشهای امنیت سایبری، برنامهنویسی و طراحی وب را ارائه دهیم.
